Partyzantka ogrodnicza

W latach 70. XX wieku Bill Mollison wraz z Davidem Holmgrenem zostali „ojcami założycielami” idei permakultury. Swój „permakulturowy manifest” ogłosili, publikując książkę Permaculture One w 1978 roku. Według Mollisona:

Permakultura to filozofia i nauka o projektowaniu zrównoważonych osiedli ludzkich. Jest to zintegrowane podejście do krajobrazu, które splata ze sobą mikroklimat, jednoroczne i wieloletnie systemy roślin i zwierząt, gleby, gospodarowanie wodą i ludzkie potrzeby w misternie połączone, produktywne społeczności.

Permakultura („permament culture”) zorientowana jest na powrót do współpracy z naturą, a jej celem jest stworzenie prosperujących ekosystemów z zachowaniem bioróżnorodności, w których dąży się do samowystarczalności oraz wzięcia odpowiedzialności za swoje otoczenie, środowisko, jak i społeczność.

Idea permakultury stanowi formę kontestacji wobec przemysłowego rolnictwa (a także szerszych form zarządzania). Mollison w jednym z wywiadów twierdził, że „nic tak nie zrujnowało Ziemi, jak rolnictwo wykładane na uczelniach w latach 1930-1980” oraz że: „trzeba dać sobie spokój z jakimkolwiek rolnictwem, a zwłaszcza postawić krzyżyk na współczesnych naukach rolniczych – są naprawdę gorsze od uprawiania czarów”. To właśnie w odpowiedzi na czysto instrumentalne traktowanie roślin, które w XX wieku przekształciło się w przemysłowe formy rolnictwa i plantacyjne leśnictwo, pojawiła się koncepcja leczenia ziemi i ratowania ludzi przed zatrutym pożywieniem i degradacją środowiska na skalę globalną. Permakultura połączyła wiele rozmaitych technik i wizji odpowiedzialnego gospodarowania w metodę świadomego projektowania i praktycznego budowania własnego życia. W ciągu kilkudziesięciu lat oprócz rolnictwa zaczęła obejmować także architekturę, ekologię, systemy ekonomiczne i społeczne.

Oczywiście permakultura ma szereg wzorców, zasad przekładających się na sprawnie funkcjonujące ekosystemy, jednak samą etykę tej idei można sprowadzić do trzech naczelnych zasad:

1. Dbałość o Ziemię (ang. Earthcare) - Ziemia jest źródłem życia, jak i sama jest żyjącym organizmem. Człowiek jest integralną częścią sieci powiązań stanowiących o prawidłowym funkcjonowaniu tego złożonego systemu. Celem naszego istnienia na Ziemi jest odbudowa ewolucyjnie wykształconych mechanizmów podtrzymywania życia.

2. Dbałość o ludzi (ang. Peoplecare) - zakłada współpracę w grupie w tworzeniu nowej, zrównoważonej cywilizacji, zakładającej kreatywny rozwój człowieka w środowisku, a nie w oderwaniu od niego.

3. Sprawiedliwy podział zasobów (ang. Fairshare) – oznacza zrównoważony i racjonalny sposób zarządzania ograniczonymi zasobami naszej planety. Zasada ta zakłada ograniczenia dotyczące naszego rozwoju i wzrostu liczebności populacji człowieka oraz redystrybucję nadwyżki plonów/produktów wypracowanych przez systemy permakulturowe.

Jednym z najczęściej przytaczanych przykładów odzwierciedlających ideę permakultury w praktyce jest gospodarstwo Seppa i Andreasa Holzera w Austrii. W 1962 roku 20-letni wówczas Sepp Holzer przejął rodzinne gospodarstwo. Po nieudanych próbach używania tradycyjnych metod w niesprzyjającym górskim klimacie zaczął stosować techniki zgodne z permakulturowymi założeniami. Zyskał miano „rebel farmer” za niestosowanie się do lokalnych przepisów gospodarowania obszarami leśnymi, nawet mimo gróźb surowych kar pieniężnych, czy aresztowania. 

W swoim gospodarstwie używa m.in. oczek wodnych jako reflektorów odbijających światło słoneczne, będących systemami ogrzewania pasywnego rosnących wokół roślin oraz tworzy mikroklimat przy użyciu skalistych wychodni. Dopracował także koncepcję Hügelkultur (podniesienie grządek wypełnionych gnijącym drewnem) i rozrostu gałęzi zamiast ich przycinania, aby umożliwić drzewom przetrwanie surowej zimy w wysokogórskich warunkach. Wykorzystuje też pracę zwierząt np. naturalną skłonność świń do rycia do kopania nowych grządek, rzucając im pożywienie w miejsce, które chce mieć przekopane. Holzer nie używa żadnych nawozów, a po zasianiu czy zasadzeniu nie prowadzi dalszych prac nad tymi roślinami, pozostawiając ich wzrost naturze. Niezwykła produktywność i bioróżnorodność oraz poczucie ogólnie panującej harmonii (w faunie i florze) jest rezultatem wieloletniej obserwacji natury i przemyślanej pracy.